Tổng Gối gồm bốn làng: Thượng Hội, Thúy Hội, Vĩnh Kỳ và Phan Long (xã Tân Hội, huyện Đan Phượng) từ xa xưa đã nổi tiếng với lễ hội hát Chèo tàu. Nét đặc sắc nhất trong lễ hội là màn hát Chèo tàu với các làn điệu đối đáp giữa hai tàu – là những chiếc thuyền rồng bằng gỗ, không để hạ thủy mà chèo tượng trưng trên cạn.

Năm nay, Lễ hội truyền thống Chèo tàu Tổng Gối được tổ chức với mục đích ghi nhớ công ơn của các bậc tiền nhân đã khai thiên lập địa, có công lao với quê hương, đất nước; đồng thời góp phần khơi dậy truyền thống, lòng tự hào với quê hương và tỏ lòng biết ơn của người dân địa phương với Đức Thành Hoàng Làng.

Trong 2 ngày từ ngày 23 đến 24/2 (tức từ ngày 14 đến ngày 15 tháng Giêng âm lịch), lễ hội đã diễn ra với 2 phần là phần Lễ bao gồm các nghi lễ truyền thống như: Lễ rước; lễ dâng hương; lễ tế hàng tổng và phần Hội diễn ra sôi động với các giải thi đấu thể thao, các trò chơi dân gian và chương trình văn nghệ Giao lưu dân ca, dân vũ.

Hội hát chèo tàu (hát tàu tượng) là loại hình diễn xướng dân gian độc đáo của vùng Tổng Gối xưa, nay là xã Tân Hội. Hội hát được tổ chức lần đầu vào năm 1683 và duy trì 25 năm một lần. Trải qua những thăng trầm lịch sử, hội hát chèo tàu Tân Hội đã từng bị gián đoạn hàng chục năm. Nỗ lực bảo tồn và phát triển loại hình diễn xướng dân gian độc đáo “có một không hai” này, các nghệ nhân ở xã Tân Hội đã dành nhiều tâm huyết sưu tầm, truyền dạy cho thế hệ trẻ...

Lễ hội nhằm gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa phi vật thể Chèo Tàu của địa phương, phát huy truyền thống uống nước nhớ nguồn, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, thiết thực phục vụ nhu cầu hưởng thụ các giá trị văn hóa tinh thần và đời sống tâm linh của nhân dân trên địa bàn.

Theo truyền thống, phần lễ gồm 3 nghi thức: Lễ rước, dâng hương, tế lễ. Phần hội gồm có màn bắn pháo hoa, trống hội, chương trình nghệ thuật chào mừng và các hoạt động hát Màn trống hội, múa rồng, lân, trò chơi dân gian.

Đặc sắc nhất trong lễ hội là màn hát Chèo tàu với các làn điệu đối đáp giữa hai tàu – là những chiếc thuyền rồng bằng gỗ, không để hạ thủy mà chèo tượng trưng trên cạn. Mỗi tàu 13 người gồm bà chúa tàu, 2 cái tàu và 10 con tàu. Khi biểu diễn, bà chúa tàu đánh thanh la, 2 cái tàu lĩnh xướng và các con tàu hát họa theo. Phía sau là đôi voi với hai quản tượng có nhiệm vụ thổi tù và làm hiệu.

Theo tích xưa kể lại, Tổng Gối xưa gồm 4 làng: Thượng Hội, Thúy Hội, Vĩnh Kỳ, Phan Long (xã Tân Hội, huyện Đan Phượng) từ lâu đã nổi tiếng với Lễ Hội hát Chèo Tàu độc đáo. Tướng Văn Dĩ Thành là người con thuộc dòng dõi quan lại triều Trần, sinh ra ở vùng Tổng Gối xưa. Ông là người học rộng, tài cao, thông thạo kinh sử, ông đã có nhiều công chiêu mộ binh lính, huấn luyện quân dân chống lại giặc Minh. Ông nổi tiếng với 6 lời thề ước và chỉ huy đội đánh đâu thắng đấy. Dưới sự lãnh đạo tài tình của ông, quân giặc đã chịu nhiều tổn thất nặng nề. Sau khi ông hy sinh trên đất tổng Gối, để ca ngợi ân đức của tướng Văn Dĩ Thành, người dân tổng Gối đã sáng tạo ra loại hình nghệ thuật diễn xướng độc đáo Chèo tàu. Vào dịp Rằm tháng Giêng hàng năm, người dân ở Tổng Gối (nay là xã Tân Hội) lại tổ chức Lễ Hội truyền thống hát Chèo Tàu.

Chủ tịch UBND xã Tân Hội cho biết các phong trào đội văn nghệ quần chúng được duy trì ở bốn thôn. Trong đó câu lạc bộ Chèo tàu được phát triển rộng rãi trong nhân dân và đào tạo nhiều lớp học hát nhằm đưa nghệ thuật hát Chèo tàu trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu được trong những ngày lễ hội, đình đám.

Tại buổi khai mạc Lễ hội Chèo tàu Tổng Gối, người dân và du khách đã có dịp được thưởng thức những màn hát Chèo tàu đặc sắc với các làn điệu đối đáp giữa hai tàu – là những chiếc thuyền rồng bằng gỗ, không để hạ thủy mà chèo tượng trưng trên cạn.

Điều đặc biệt là cho đến nay, tất cả bài hát của nghệ thuật Chèo tàu vẫn được người dân Tân Hội giữ gìn nguyên vẹn lời ca cổ. Dù trải qua bao thăng trầm của lịch sử, có lúc tưởng chừng như mai một, đến này những điệu Chèo tàu Tổng Gối mỗi khi được cất lên vẫn có một sức hút mãnh liệt, khiến lòng người say đắm.

Ngoài các chương trình chính của Lễ Hội BTC Lễ Hội Chèo Tàu Tổng Gối năm 2024 còn tổ chức một chuỗi các giải đấu thể dục thể thao gồm: bóng chuyền hơi, cầu lông, cờ tướng thu hút được đông đảo các VĐV đến từ 16 xã, thị trấn tham gia.

Hy vọng Chèo Tàu sớm được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, phát huy giá trị trong đời sống đương đại, thực sự là món ăn tinh thần ý nghĩa của nhân dân mỗi dịp Tết đến, xuân về./.